Κυριακή 2 Μαρτίου 2008

Τεύχος 29: Πρόσωπα

Ελένη Μπακοπούλου Πόση… Ρωζέττη έκρυβες μέσα σου;



Δύσκολα συγκεντρώνεις την προσοχή σου σε ένα τέτοιο αφιέρωμα μόνο στην Ελένη Μπακοπούλου. Παρασύρεσαι και νομίζεις ότι το κεντρικό σου πρόσωπο είναι η Ντόρα Ρωζέττη. Διαβάζεις τα κείμενα της Ελένης, δημοσιευμένα την άνοιξη του 2006 από την Οδός Πανός, διαβάζεις την τελευταία μαρτυρία της στο Βήμα της Κυριακής, 30 Ιουλίου του ίδιου έτους και παντού το επίκεντρο είναι η Ρωζέττη. Είναι περισσότερο από φανερό το πάθος της για την αποκάλυψη της προσωπικότητας που βρίσκεται πίσω από το βιβλίο «Η Ερωμένη της». Είναι τόσο έκδηλη η δίψα για την απόδοση του σωστού ονόματος και την ανάδειξη των κληρονόμων των συγγραφικών δικαιωμάτων του βιβλίου που ξεχνάς ότι εδώ σε ενδιαφέρει η Ελένη και όχι η Ρωζέττη. Παλεύοντας να δώσεις μια διαφορετική ματιά και να αναζητήσεις γεγονότα και γραπτά που θα σε παραπέμψουν στην Ελένη, είναι όλο και πιο φανερό ότι με τον καιρό σταμάτησε να υπάρχει Ελένη… Έγινε και εκείνη μια Ντόρα Ρωζέττη.
Και λέω και εκείνη γιατί είναι πλέον ολοφάνερο ότι η Ελένη Μπογιατζόγλου έγινε η Ντόρα Ρωζέττη. Γυναίκα μεγαλωμένη στις αρχές του αιώνα, με αγάπη προς τις γυναίκες, αγάπη γνήσια ερωτική, που όμως άλλαξε το όνομά της, χρησιμοποίησε ψευδώνυμο για να κυκλοφορήσει το λεσβιακό μυθιστόρημα «Η ερωμένη της» το 1929 (εκδοτικός οίκος Θεοφανίδη – Λαμπαδαρίδη). Λίγα χρόνια μετά παντρεύτηκε κιόλας, έναν άνδρα που μάλλον δεν έμαθε ποτέ το παρελθόν της. Γράφει η Ελένη στην Οδός Πανός: «…Το τι μπορεί να έκαναν κάποιες γυναίκες με την πιο στενή φιλενάδα τους δεν είχε καμία ιδιαίτερη σημασία. Σημασία είχε μόνο το γεγονός ότι η κάθε γυναίκα εκπλήρωνε τον «προορισμό» της σαν σύζυγος και σαν μητέρα. Οι ομοφυλόφιλες γυναίκες μέχρι πριν δυο-τρεις δεκαετίες δεν έλεγαν «ή το ένα ή το άλλο» αλλά «άλλο το ένα και άλλο το άλλο». Δυο εντελώς διαφορετικά πράγματα γι’ αυτές…»
Μιλήσαμε με το Γιώργο Χρονά για την Ελένη Μπακοπούλου. Η αφήγηση της γνωριμίας και της συνεργασίας τους έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, αν αναλογιστεί κανείς το γεγονός ότι ήταν απ’ τις τελευταίες αν όχι η τελευταία συνεργασία της Ελένης: «Μια μέρα ήρθε μια κυρία και μου είπε ότι έχει ένα σπάνιο υλικό, το οποίο θέλει να προστατεύσει. Ήταν ένα πολύ παράξενο πρόσωπο, μιλούσε πολύ καλά ελληνικά και τελικά διαπίστωσα ότι την ήξερα από διάφορους χώρους, από το ΑΣΤΥ, από προβολές ανάλογων ταινιών, διάφορες αφορμές και αν και δεν είχαμε μια πολύ συγκεκριμένη κουβέντα, πάντα μιλούσαμε όπως μιλάς γενικά σε αυτήν την πόλη, βιαστικά. Μου είπε ότι είναι συγγενής του Μιχάλη Κατσαρού, που ήταν ένας από τους δασκάλους μου, ο άλλος ήταν ο Νίκος Αλέξης Ασλάνογλου και ότι είναι ανιψιός της ο Ντιμ Ντακόπουλος, που το βιβλίο του έχει εκδοθεί από την Εμπειρία Εκδοτική και είναι μπεστ σέλλερ μόνιμα στους Times της Νέας Υόρκης. Ζητούσε όμως τα δύο δεδομένα αυτά να μην τα διαδώσω. Μου έφερε το υλικό, έδωσα ένα ποσό που μου ζήτησε, μου ζήτησε και συμβόλαιο και είχα μια συνεργασία μαζί της η οποία ήταν εξουθενωτική. Πολύ σκληρός άνθρωπος αλλά και πολύ σπάνιος. Ερχόταν εδώ και επέβαλε τους όρους της. Αν και τσακωνόμασταν διαρκώς, με συμπαθούσε…
»Η Ελένη μας έβγαλε την ψυχή για να κυκλοφορήσουν αυτά τα τρία βιβλία. Μην τα πολυλογώ κυκλοφορεί το τεύχος και γίνεται ανάρπαστο. Ό,τι είχε η ίδια επάνω της συνόδευε αντίστοιχα και την τέχνη της. Δηλαδή αυτή την σκληρότητα που έδειχνε προς το έξω άλλη τόση έδειχνε και προς τον εαυτό της. Τα κείμενά της ήταν τέλεια. Μπορώ να πω ότι το έργο της ζωής της ήταν, από ένα σημείο και μετά, η γυναίκα που συνάντησε, η Ντόρα Ρωζέττη και η διαφύλαξη αυτού του υλικού. Όταν τη συνάντησα εγώ είχε καρκίνο και θεωρώ ότι μέρος της σκληρότητάς της ήταν και εξαιτίας αυτού του γεγονότος. Μου είπε ότι θα έφευγε στην Αμερική, κουβέντα για την ασθένεια. Και μια μέρα με πλησιάζει μια κυρία, την οποία πάλι δεν ήξερα και μου λέει: Είμαι η αδερφή της Ελένης Μπακοπούλου και ήθελα να σας πληροφορήσω ότι η Ελένη πέθανε από καρκίνο.
»Προτού πεθάνει είχε βρεθεί σε ακόμα σκληρότερη εσωτερική κατάσταση και είχε απομονωθεί. Ήταν ένας σπάνιος άνθρωπος. Το τελευταίο κείμενό της δημοσιεύτηκε στο βήμα της Κυριακής, μέσω του Νίκου Μπακουνάκη. Σ’ αυτό ζητούσε τη διασταύρωση μέσω γραφολόγου του γραφικού χαρακτήρα της αφιέρωσης που είχε γράψει η Ρωζέττη στον Καβάφη με την αφιέρωση που της είχε κάνει σε ένα βιβλίο, όταν γνωρίστηκαν η Μπακοπούλου με τη Ρωζέττη. Είναι αληθινά σημαντικό γιατί αν διασταυρωθεί και επιστημονικά η ταυτοσημία της Ρωζέττη με την Νέλλη (Ελένη) Καλογλοπούλου Μπογιατζόγλου, υπάρχουν δύο κληρονόμοι, δυο ανίψια: η μια εργάζεται στην Καθημερινή νομίζω και ο άλλος στον Ελεύθερο Τύπο και αυτό μπορεί να ανατρέψει την όλη κατάσταση που σήμερα επικρατεί στην έκδοση του βιβλίου «Η ερωμένη της» από τις εκδόσεις Μεταίχμιο. Ο «καημός» λοιπόν της Ελένης ήταν να αναγνωριστεί η ταυτότητα της Ρωζέττη, να δοθούν τα δικαιώματα στους δικαιούχους και να μην θεωρείται ντροπή εκ μέρους τους το γεγονός ότι η θεία τους ήταν λεσβία… Είχαν θεία μια προσωπικότητα σαν τη Ρωζέττη δηλαδή, η οποία επειδή κάποια στιγμή έμεινε μόνη της παντρεύτηκε έναν άντρα, χωρίς να του πει τι έκανε πριν.
»Έχουμε τρία βιβλία με συγκλονιστικά κείμενα γραμμένα από την Ελένη. Σκέφτομαι πολύ σοβαρά στη μνήμη της να το συγκεντρώσω όλο αυτό το υλικό σε ένα βιβλίο, όλο το λεύκωμα που χάρισε η Ρωζέττη στην Μπακοπούλου και που αποσπάσματά του δημοσιεύονται στα τρία αυτά βιβλία της Οδός Πανός. Μάλιστα τόσο όμορφο το θεωρώ, που όταν είχε ξεσπάσει το σκάνδαλο της Vodafone, ήταν τότε η περίοδος που μου έφτασε από την Ελένη αυτό το υλικό και έλεγα στους γνωστούς μου δημοσιογραφικούς κύκλους ότι έχω στα χέρια μου το σκάνδαλο Vodafone της λογοτεχνίας!
»
Φαντάζομαι ότι την απασχολούσε πολύ την Ελένη ό,τι είχε κρατήσει κρυφό στη δική της ζωή, όπως απασχολεί χιλιάδες γυναίκες στην Αθήνα και κυρίως στην ελληνική περιφέρεια. Όλες αυτές οι γυναίκες που δεν τολμάνε να μιλήσουν για τον πόθο τους στην οικογένειά τους, στη δουλειά τους και στο φιλικό περιβάλλον κουβαλάνε ένα φορτίο, κουβαλάνε μια Ντόρα Ρωζέττη. Πρόκειται για όλες αυτές τις γυναίκες που είναι κλεισμένες στην «αρκουδοσπηλιά» τους, όπως έγραφε η Ιωάννα Μόδη σε περασμένο τεύχος της City Uncovered.
Κι όμως τη δεκαετία του ‘70 και του ‘80 ένας άλλος εαυτός έκανε κουμάντο στο κορμί της Ελένης. Διαβάζουμε από την ιστοσελίδα της Ρούλας Σκούταρη: "…Μια από τις πρώτες λεσβίες που βγήκαν ανοιχτά, μίλησαν, έγραψαν και διεκδίκησαν τα δικαιώματα των λεσβιών, άνοιξαν τις πρώτες ρωγμές στην υποκριτική συνομωσία της σιωπής της ελληνικής κοινωνίας, αμφισβήτησαν ένα κατεστημένο που ήθελε τις λεσβίες εντελώς αόρατες…. Με περίσσια αγάπη για όλες τις γυναίκες για όλες τις γυναίκες, συμμετείχε στο φεμινιστικό κίνημα, στους αγώνες και στις αγωνίες του…"
Η Ελένη γράφει στην Οδός Πανός: «…Μήπως τελικά ο εαυτός μας σε κάθε περίοδο της ζωής μας αποτελεί και άλλη οντότητα; Μήπως έχουμε πίσω μας μια σειρά από πολλούς εαυτούς μας, άλλους νέους και άλλους γέρους, άλλους χαρούμενους και άλλους δυστυχισμένους, άλλους υγιείς και άλλους άρρωστους, ανάλογα με τη χρονική περίοδο που αντιστοιχεί στον καθένα; Να μπορούν άραγε να επικοινωνούν μεταξύ τους όλοι αυτοί οι εαυτοί μας; Να συμπονούν, ας πούμε, οι χαρούμενοι τους λυπημένους όπως συμπονεί κανείς τον λυπημένο φίλο; Ναι, μερικές φορές όταν σκεφτόταν τον εαυτό της σε περασμένες δυστυχισμένες μέρες, ένιωθε συμπόνια για ‘κείνον τον εαυτό της λες και ήταν άλλος άνθρωπος. Και ήταν σαν μια ζέστη να έβγαινε από το σώμα της και να πήγαινε να μπει σ’ εκείνον το δυστυχισμένο εαυτό της… Όσο γερνάει κανείς διογκώνονται τα υπαρξιακά…»



Υ.Γ.: Ευχαριστώ τον Γιώργο Χρονά για το υλικό που μου έδωσε, ειδικά για αυτό το αφιέρωμα. Ευχαριστώ από καρδιάς τη Νίκη Σταυρίδη για τον τρόπο που μου επικοινώνησε τις γνώσεις της αλλά και για την ατελείωτη στήριξή της. Ευχαριστώ και την Ισαβέλλα Κωνσταντινίδου που εμπνεύστηκε μόνιμη στήλη στην City Uncovered βασισμένη σε ένα «αλλόκοτο» θησαυρό…
Μαριανέλλα Κλώκα - Φεβρουάριος 2008

4 σχόλια:

tsoglanaki είπε...

Δεν ξέρω αν ο δημιουργός του συγκεκριμένου μπλογκ σχετίζεται (άμεσα ή έμμεσα) με την Uncovered City, ούτε αν θα αρέσει η άποψή μου, εγώ όμως θα μιλήσω. Έχω την εντύπωση πως όταν η εν λόγω εφημερίδα βρισκόταν εν τη γεννέσει της, η εκδότριά της, Μ. Κλώκα, σκεφτόταν: Πώς μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα βαρετό έντυπο, που τα άρθρα του δε θα διαβάζονται, κυρίως επειδή οι συντάκτες του έχουν τόση σχέση με την αρθρογραφία όση η Ελένη Λουκά με την Τζούλια Αλεξανδράτου (έχουν κοινό, τον Ηλία Ψινάκη); Και στην Uncovered City και στο Antivirus είναι εμφανές το γεγονός ότι οι ιθύνοντες είναι παντελώς αμόρφωτοι και δεν μπορούν ούτε μια πρόταση να συντάξουν. Πρόσφατα είδα ένα άρθρο στην U.C με τίτλο: "Ο Γουέντγουορθ Μίλερ είναι γκέι;" τη στιγμή που η σωστή σύνταξη είναι: "Είναι ο Γουέντγουορθ Μίλερ γκέι;". Δηλαδή, έλεος...

Marianella Kloka είπε...

Καλησπέρα tsoglanaki,
είμαι η κα Κλώκα και άμεσα ευθύνομαι για το μπλογκ αυτό όπως και για το άλλο -βασικό μπλογκ ανακοινώσεων κυκλοφορίας - της εφημερίδας City Uncovered.
Σε ευχαριστώ για τα σχόλιά σου, τα οποία θα λάβω σοβαρά υπόψιν για τη μελλοντική διόρθωση των κειμένων της εφημερίδας.
Αυτό το "παντελώς αμόρφωτοι" είναι βέβαια λίγο προκλητικό από πλευράς σου, αλλά εσύ είσαι υπεύθυνος για τις συνθήκες διαλόγου που δημιουργείς.
Thanks, anyway!

Nick είπε...

omorfo blog. kalws sas vrika .

Marianella Kloka είπε...

Καλώς ήρθες Nick,
καλώς σε βρήκαμε! Χαρά μας τα σχόλιά σου...